این کتاب منطبق بر سرفصل درس حقوق جزای عمومی 3 است و قواعد حاکم بر مجازاتها و اقدامات تأمینی و تربیتی با زبانی ساده اما تحلیلی بررسی شدهاند. ابتدا به تعریف، اهداف، ویژگیها، انواع و اصول حاکم بر این واکنشها اشاره شده و سپس به تبیین قواعد حاکم بر کیفیات مخفّفه و مشدّده مجازات، جایگزینهای حبس، تعویق صدور حکم، تعلیق اجرای مجازات، آزادی مشروط، نظام نیمه آزادی و نظارت الکترونیکی پرداخته شده است. در پایان هم موارد سقوط مجازاتها تبیین شدهاند. هر چند هدف اصلی، آموزش ساده و روانِ قواعدِ حاکم بر این واکنشها به دانشجویان کارشناسی حقوق بوده اما از مبانی نظری موضوع و نگاه انتقادی در راستای تقویت قدرت استدلال دانشجو نیز غفلت نشده است. بر این اساس مطالعۀ این کتاب که حاصل نزدیک به سه دهه تدریس است، به همه علاقمندان این مباحث از جمله وکلا، قضات و دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری حقوق کیفری نیز توصیه میشود.
مقدمه 1
بخش اول: انواع واکنش جامعه علیه جرم
فصل اول:مجازات 5
1- تعریف مجازات 5
2- اهداف مجازات 5
2-1- ارعاب یا بازدارندگی 6
2-1-1- ارعاب یا بازدارندگی عام 7
2-1-2- ارعاب یا بازدارندگی خاص 13
2-2- هدف انتقام یا کیفر دادن (سزادهی) 14
2-3- هدف توانگیری 16
2-4- هدف اصلاح 17
3- خصوصیات مجازات 18
3-1- ترهیبی (رنجآور) بودن مجازات 18
3-2- ترذیلی (رسواکننده) بودن مجازات 19
3-3- ثابت و مشخص بودن مجازات 20
3-4- قطعی بودن مجازات 21
4- اصول حاکم بر مجازات 22
4-1- اصل قانونی بودن مجازات 22
4-1-1- اصل قانونی بودن مجازات در قانون اساسی 22
4-1-2- نگاهی به اصل 167 قانون اساسی 23
4-1-2-1- دیدگاه فقهمحور 24
4-1-2-2- دیدگاه قانونمحور 26
4-2- اصل فردیکردن مجازات 28
4-2-1- فردیکردن تقنینی مجازات 28
4-2-2- فردیکردنِ قضاییِ مجازات 33
4-2-3- فردیکردن اجرایی مجازات 34
4-2-4- فردیکردن اجرایی– قضایی مجازات 35
4-3- اصل تساوی مجازاتها نسبت به همگان 36
4-4- اصل شخصیبودن مجازات 38
5- انواع مجازات 39
5-1- انواع مجازات از حیث شدت و ضعف مجازات 39
5-1-1- حدود 41
5-1-1-1- تعریف حدود 41
5-1-1-2- کمیت حدود 42
5-1-1-3- مصادیق حدود 43
5-1-1-4- برخورداری حدود از رژیم خاص 44
5-1-1-5- چالشهای اجرای حدود 45
5-1-2- قصاص 48
5-1-3- دیات 51
5-1-4- تعزیر 56
5-1-4-1- تعریف تعزیر 56
5-1-4-2- انحصار یا عدم انحصار تعزیر در شلاق 60
5-1-4-3- درجات تعزیر 62
5-1-4-3-1- درجات فقهی تعزیر 62
5-1-4-3-2- درجات قانونی تعزیر 65
5-1-4-3-3- آثار مترتب بر درجهبندی تعزیر 73
5-1-4-4- انواع تعزیر 74
5-2- انواع مجازات از حیث نسبت آنها 78
5-2-1- مجازات اصلی 78
5-2-2- مجازات تکمیلی 80
5-2-3- مجازات تبعی 88
5-3- انواع مجازات از حیث ماهیت آنها 93
5-3-1- مجازات بدنی 93
5-3-2- مجازات سالب آزادی 96
5-3-3- مجازات محدودکننده آزادی 98
5-3-4- مجازات سالب حق 99
5-3-5- مجازات مالی 101
5-3-6- مجازات سالب حیثیت (یا علیه شخصیت اجتماعی) 105
فصل دوم:اقدامات تأمینی و تربیتی 107
1- تعریف اقدامات تأمینی و تربیتی 107
2- قلمرو اقدامات تأمینی و تربیتی 108
2-1- اطفال و نوجوانان 109
2-2- مجانین 112
2-3- معتادان به مواد مخدر 113
3- هدف اقدامات تأمینی و تربیتی 114
3-1- پیشگیری از طریق معالجه مجرم و بازاجتماعی کردن 115
3-2- پیشگیری از طریق خنثی کردن حالت خطرناک و نظارت 116
4- خصوصیات اقدامات تأمینی و تربیتی 117
4-1- فقدان سرزنش اخلاقی مجرم 118
4-2- مدت نامعین 118
4-3- قابلیت تجدیدنظر 119
5- انواع اقدامات تأمینی و ترتبیی 120
5-1- انواع اقدامات تأمینی از حیث شدت و ضعف 120
5-2- انواع اقدامات تأمینی و تربیتی از حیث ماهیت 122
6- یگانگی یا دوگانگی مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی 123
6-1- نظریه یگانگی مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی 123
6-2- نظریه دوگانگی مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی 124
7- وجوه افتراق مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی 125
7-1- از نظر اهداف 125
7-2- از نظر خصوصیات 126
8- اصول مشترک مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی 126
8-1- قانونی بودن 126
8-2- کرامتمدار بودن 127
8-3- قضایی بودن 128
بخش دوم: کیفیات مخففه و مشدده مجازات
فصل سوم:کیفیات مخففه 133
1- کیفیات مخففه قانونی (معاذیر قانونی) 133
1-1- معاذیر قانونی معافکننده 134
1-1-1- معاذیرِ قانونی معافکننده در جرائم علیه امنیت 135
1-1-2- معاذیرِ قانونی معافکننده در جرم قلب سکه و جرائم وابسته 136
1-1-3- معاذیر قانونی معافکننده در جرم جعل 137
1-1-4- معاذیر قانونی در جرم رشاء 138
1-1-5- معاذیر قانونی در جرم نگهداری سلاح 139
1-1-6- نقد برخی دیدگاهها در مورد ماهیت و مصادیق معاذیر قانونی 139
1-1-7- مقایسه معاذیر قانونی معافکننده با نهادهای مشابه 140
1-1-8- اثر معاذیر قانونی معافکننده نسبت به مجازاتهای تکمیلی و تبعی 143
1-2- معاذیر قانونی تخفیفدهنده 144
1-3- خصوصیات معاذیر قانونی (اعمّ از معافکننده و تخفیفدهنده) 146
2- کیفیات مخفّفۀ قضایی (کیفیات مخففه) 147
2-1- تعریف کیفیات مخففه قضایی و مقایسه آن با کیفیات مخففه قانونی 147
2-2- جهات تخفیف 148
2-3- الزام دادگاه به ذکر موجبات تخفیف در حکم صادره 153
2-4- منع جمع کیفیات مخففه قانونی و قضایی 153
2-5- اختیاری بودن اعمال کیفیات مخففه توسط دادگاه 154
2-6- قلمرو اعمال کیفیات مخففه 155
2-7- میزان تخفیف مجازات 155
2-8- معافیت قضایی از کیفر 160
فصل چهارم: کیفیات مشدده 163
1- کیفیات مشدده خاص 163
1-1- کیفیات مشدده خاص عینی 163
1-2- کیفیات مشدده خاص شخصی 164
2- کیفیات مشدده عام 165
2-1- تعدد جرم 165
2-1-1- تعدد معنوی (اعتباری) 165
2-1-1-1- مباحث نظری تعدد معنوی 166
2-1-1-2- مباحث حقوقی تعدد معنوی 168
2-1-2- تعدد مادی 170
2-1-2-1- مباحث نظری تعدد مادی 170
2-1-2-2- مباحث حقوقی تعدد مادی 173
2-2- تکرار جرم 190
2-2-1- تکرار جرم در قانون مجازات اسلامی 1392 190
2-2-2- جرائم تعزیری غیرِمشمولِ تکرار جرم 195
2-2-3- تکرار جرم در جرائم موجب حدود 197
2-2-4- تکرار جرم و تخفیف مجازات 198
بخش سوم: تغییر، تعویق و تعدیل مجازات
فصل پنجم: مجازاتهای جایگزین حبس 203
1- تعریف جایگزینهای حبس 205
2- انواع جایگزین حبس در قانون مجازات اسلامی 206
2-1- دوره مراقبت 206
2-2- خدمات عمومی رایگان 206
2-3- جزای نقدی روزانه 207
2-4- جزای نقدی 207
2-5- محرومیت از حقوق اجتماعی 208
3- شرایط اعمال جایگزین حبس 209
4- قلمرو مجازاتهای جایگزین 210
4-1- جرائم عمدی 210
4-2- جرائم غیرعمدی 212
4-3- جرائم بدون مجازات 212
5- پیشبینی مشکل در اجرای مجازاتهای جایگزین 214
6- موارد ممنوعیت اِعمال نهاد جایگزین حبس 214
7- اختیارات دادگاه پس از صدور حکم به جایگزین حبس 215
فصل ششم: تعویق صدور حکم 217
1- تعریف تعویق صدور حکم 217
2- شرایط تعویق صدور حکم 218
3- انواع تعویق صدور حکم 218
3-1- تعویق ساده 219
3-2- تعویق مراقبتی 219
4- ضمانت اجرای ارتکاب جرم در مدت تعویق یا عدم اجرای دستورها 220
5- خاتمه مدت تعویق با صدور حکم معافیت از کیفر 222
فصل هفتم: تعلیق اجرای مجازات 223
1- تعریف تعلیق اجرای مجازات 223
2- شرایط تعلیق اجرای مجازات 224
3- نحوه صدور قرار تعلیق اجرای مجازات 225
4- جرائم غیرقابل تعلیق 225
5- انواع تعلیق اجرای مجازات 229
6- ضمانت اجرای ارتکاب جرم در مدت تعلیق یا عدم اجرای دستورها 230
7- عدم تأثیر قرار تعلیق در وضعیت استخدامی 231
فصل هشتم: آزادی مشروط 233
1- تعریف و شرایط آزادی مشروط 234
2- مدت آزادی مشروط 236
3- انواع آزادی مشروط 237
4- ضمانت اجرای ارتکاب جرم در مدت آزادی مشروط یا عدم اجرای دستورها 238
فصل نهم: نظام نیمهآزادی 241
1- تعریف نظام نیمهآزادی 241
2- شرایط اعمال نظام نیمهآزادی 242
فصل دهم: نظارت الکترونیکی 249
1- تعریف نظارت الکترونیکی 250
2- شرایط نظارت الکترونیکی 252
بخش چهارم: سقوط مجازات
فصل یازدهم: مرگ محکوم 257
فصل دوازدهم: گذشت شاکی 259
1- تعریف جرائم قابل گذشت 259
2- معیار مبنایی جرائم قابل گذشت 260
3- معیار قانونی-قضایی 261
4- مصادیق جرائم قابل گذشت 262
4-1- جرائم تعزیری کتاب دیات 263
4-2- جرائم تعزیری فصل حد قذف 264
4-3- جرائم خاص 265
فصل سیزدهم: عفو 269
1- عفو عمومی 269
2- عفو خصوصی 271
2-1- عفو خصوصی موردی 272
2-2- عفو خصوصی کلی 274
3- آثار عفو 275
فصل چهاردهم: نسخ قانون کیفری 277
فصل پانزدهم: مرور زمانِ (اجرای مجازات) 281
1- مرور زمان تعقیب 281
2- مرور زمان اجرای مجازات 283
3- مبدأ مرور زمانِ اجرای مجازات 284
3-1- تعلیق احتساب مرور زمان 284
3-2- قطع مرور زمان 285
3-3- مرور زمان در تعلیق اجرای مجازات و آزادی مشروط 286
4- مرور زمان اجرای مجازات حکم کیفری خارجی 287
5- جرائم غیرِمشمولِ مرور زمان 288
6- آثار مرور زمان اجرای مجازات 290
فصل شانزدهم: توبه 291
1- تعریف توبه 292
2- قلمرو تأثیر توبه 292
3- توبه و سقوط مجازت 292
3-1- توبه در جرائم موجب حد 293
3-2- توبه در جرائم تعزیری 295
منابع و مآخذ 297