با توجّه به اهمیت پستهای فشار قوی و نقش ارتباط دهندهی آنها مابین سیستمهای تولید، انتقال و توزیع، لازم است تا مهندسین برق، با تنوّع موجود در این پستها، خصوصیّات طرّاحی و تجهیزات بهکار رفته در آنها آشنایی کاملی داشته باشند. لذا درسی با نام "طرح پست فشار قوی" در دروس کارشناسی مهندسی برق گنجانده شده است. متأسفانه تاکنون مرجع کامل و مناسبی که سرفصلهای ارائهشده در این درس را بپوشاند، تهیه نشده است. لذا در این کتاب تلاش شده است تا ضمن ارائه تصویری کامل از مسائل موجود در انواع پستهای فشار قوی، مرجع مناسبی نیز برای درس مذکور مهیا شود.
بهمنظـور دستـرسی به اهـداف مذکور، مطـالب این کتاب در دوازده فصل تهیه شده است.
فصل اوّل: مشخّصات عمومی پستهای فشار قوی
1-1- مقدّمه ........................................................................................................................... 1
1-2- انواع تقسیمبندی پستهای فشار قوی ........................................................................ 2
1-2-1- انواع پستها از نظر وظایف و کارکرد ............................................................. 3
1-2-2- انواع پستها از نظر عایق ................................................................................. 4
1-2-3- انواع پستها از نظر محلِّ نصب تجهیزات ....................................................... 7
1-2-4- پستهای سیار ............................................................................................... 11
1-3- ملاحظات عمومی در ساختار پستهای فشار قوی .................................................. 12
1-3-1- ساختار پستهای داخلی باز و نیمهباز ........................................................... 12
1-3-2- ساختار پستهای داخلی بسته ........................................................................ 12
1-3-3- ساختار پستهای GIS (داخلی و بیرونی) ..................................................... 14
1-3-4- ساختار پستهای معمولی بیرونی .................................................................. 17
1-4- اجزاء تشکیل دهندهی پستهای فشار قوی .............................................................. 18
1-4-1- تجهیزات کلیدخانه یا سویچگیر ..................................................................... 19
1-4-2- ترانسفورماتورهای قدرت، ترانسفورماتورهای زمین و یا تغذیه داخلی ............. 20
1-4-3- سیستمهای جبران کنندهی توان راکتیو ........................................................... 20
1-4-4- ساختمان کنترل ............................................................................................... 21
1-4-5- سیستم کنترل و حفاظت ................................................................................. 23
1-4-6- تأسیسات جنبی الکتریکی ............................................................................... 23
1-4-7- تأسیسات جنبی ساختمانی .............................................................................. 24
1-4-8- سیستمهای مخابراتی ...................................................................................... 26
عنوان صفحه
1-5- استانداردهای مهم در طرّاحی پستها ....................................................................... 27
1-6- سطح ولتاژهای استاندارد در پستهای فشار قوی .................................................... 28
1-7- معیارهای اساسی در طرّاحی پستها ........................................................................ 29
1-8- مراحل طرّاحی پست ................................................................................................. 31
1-9- وضعیت پستها و خطوط انتقال در شبکهی سراسری ایران .................................... 34
1-9-1- مقدمه .............................................................................................................. 34
1-9-2- توسعهی شبکههای انتقال و فوقتوزیع ........................................................... 35
1-9-3- پستهای انتقال و فوقتوزیع نیرو .................................................................. 37
1-9-4- آیندهی سیستمهای انتقال و فوقتوزیع با پستهای آنان ................................ 39
1-10- سؤالات مروری ....................................................................................................... 40
1-11- منابع و مآخذ ........................................................................................................... 41
فصل دوّم: کلیدهای فشار قوی و تجهیزات کلیدزنی
2-1- مقدّمه ......................................................................................................................... 43
2-2- کلیدهای قدرت یا بریکرها ........................................................................................ 45
2-2-1- نحوهی ایجاد جرقّه و بررسی علل نیاز به محفظهی جرقّه ............................. 45
2-2-2- ویژگیهای مشترک انواع بریکرها .................................................................. 48
2-3- انواع بریکرها بر اساس مکانیزم خاموش کردن جرقّه ................................................ 49
2-3-1- بریکر روغنی .................................................................................................. 50
2-3-2- بریکرهای کمروغن ........................................................................................ 52
2-3-4- بریکر بادی ..................................................................................................... 57
2-3-5- بریکر گازی یا بریکر SF6 .............................................................................. 60
2-3-6- بریکر خلأ ....................................................................................................... 63
2-4- مکانیزم عملکرد بریکرهای قدرت ............................................................................. 65
عنوان صفحه
2-4-1- مکانیزم فنرِ قابل شارژ توسّط موتور ............................................................... 66
2-4-2- مکانیزم عملکرد بر اساس سیستم پنیوماتیک .................................................. 68
2-4-3- مکانیزم عملکرد بر اساس سیستم هیدرولیکی ................................................ 68
2-5- کلیدهای قطعِ بدون بار یا دیسکانکتها .................................................................... 71
2-5-1- دیسکانکت دورانی یک طرفه (افقی) ............................................................. 72
2-5-2- دیسکانکت دورانی دو طرفه ........................................................................... 72
2-5-3- دیسکانکت دورانی سه ستونه ......................................................................... 73
2-5-4- دیسکانکت دورانی عمودی ............................................................................ 74
2-5-5- دیسکانت زانویی ............................................................................................ 75
2-5-6- دیسکانکت قیچی شکل یا پانتوگراف ............................................................. 76
2-5-7- دیسکانکت زمین ............................................................................................ 78
2-6- ویژگیهای مشترک در انواع دیسکانکتها ............................................................... 79
2-7- دیسکانکت قابل قطعِ زیر بار ..................................................................................... 80
2-8- طرّاحی مشخّصات الکتریکی بریکرهای پست .......................................................... 82
2-8-1 نوع بریکر بهکار رفته ........................................................................................ 83
2-8-2- مکانیزم عملکرد بریکر .................................................................................... 84
2-8-3- تعداد پُل بریکر ............................................................................................... 84
2-8-4- کلاس بریکر ................................................................................................... 84
2-8-5- فرکانس نامی .................................................................................................. 84
2-8-6- ولتاژ نامی ....................................................................................................... 84
2-8-7- سطح عایقی نامی ............................................................................................ 84
2-8-8- جریان نامی ..................................................................................................... 87
2-8-9- جریان (یا قدرت) قطع و وصل اتّصال کوتاه .................................................. 88
2-8-9-1- جریان یا قدرت قطع بریکر ........................................................................ 88
عنوان صفحه
2-8-9-2- جریان (یا قدرت) وصل بریکر .................................................................. 90
2-8-9-3- جریان کوتاه مدّت اتّصال کوتاه ................................................................. 91
2-8-10- ترتیب زمانی قطع و وصل بریکر ................................................................. 92
2-8-11- زمان قطع نامی بریکر ................................................................................... 92
2-8-12- ولتاژ برگشتی در حالت گذرا ....................................................................... 93
2-8-13- مشخّصات استاندارد و پیشنهادی بریکرهای قدرت ..................................... 94
2-9- طرّاحی مشخّصات الکتریکی دیسکانکتهای پست ................................................. 97
2-9-1- بیان روش طرّاحی .......................................................................................... 97
2-9-2- مشخّصات استاندارد و پیشنهادی دیسکانکتها ........................................... 100
2-10- سؤالات مروری .................................................................................................... 100
2-11- منابع و مآخذ ......................................................................................................... 102
فصل سوّم: سیستمهای شینهبندی در پستهای فشار قوی
3-1- مقدّمه ...................................................................................................................... 105
3-2- سیستم بدون شینهبندی ........................................................................................... 107
3-3- سیستم تکشینه ....................................................................................................... 108
3-3-1- سیستم تکشینهی ساده ................................................................................ 108
3-3-2- سیستم تکشینه با دیسکانکت تقسیمکنندهی شین ....................................... 109
3-3-3- سیستم تکشینه با بریکر تقسیمکنندهی شین ................................................ 111
3-4- سیستم شینهبندی با دو شین اصلی- فرعی ............................................................. 114
3-5- سیستم شینهبندی با دو شین اصلی (دوبل) ............................................................. 116
3-6- سیستم شینهبندی دوبل با دیسکانکت موازی .......................................................... 118
3-7- سیستم شینهبندی یک و نیم بریکری ....................................................................... 119
3-8- سیستم شینهبندی دو بریکری .................................................................................. 121
عنوان صفحه
3-9- سیستم شینهبندی حلقوی ........................................................................................ 122
3-9-1- شینهبندی حلقوی باز ................................................................................... 122
3-9-2- شینهبندی حلقوی بسته ................................................................................. 124
3-10- طرحوارههای ترکیبی ............................................................................................. 126
3-11- سیستمهای شینهبندی با بیش از دو شین .............................................................. 127
3-12- سیستمهای شینهبندی خاص و جدید ................................................................... 128
3-12-1- سیستم شینهبندی بریکری ................................................................... 128
3-12-2- سیستمهای شینهبندی 6*4 و 9*6 ............................................................. 130
3-12-3- سیستم شینهبندی سه راهی ........................................................................ 132
3-13- بررسی مقایسهای انواع شینهبندی ......................................................................... 137
3-14- سؤالات مروری .................................................................................................... 140
3-15- منابع و مآخذ ......................................................................................................... 142
فصل چهارم: آرایش فیزیکی تجهیزات پست و طرّاحی مسائل آن
4-1- مقدّمه ...................................................................................................................... 143
4-2- اصول انتخاب شینهبندی مناسب ............................................................................. 144
4-2-1- قابلیت اعتماد طرح ....................................................................................... 145
4-2-2- نحوهی استقرار فیزیکی تجهیزات ................................................................ 146
4-2-3- هزینه و مسائل اقتصادی طرح ...................................................................... 146
4-3- شمای تکخطی شینهبندی پستها ......................................................................... 146
4-4- شینها و انواع اتّصالات آنان ................................................................................... 156
4-4-1- انواع شینها از نظر شکل ظاهری ................................................................. 156
4-4-2- قطعات اتّصال شینها ................................................................................... 158
4-4-3- قطعات اتّصال خطوط و سیم هوایی ............................................................ 161
عنوان صفحه
4-5- آرایش فیزیکی پست و شکلهای متداول آن .......................................................... 164
4-5-1- مقدّمه ........................................................................................................... 164
4-5-2- اصول استقرار فیزیکی تجهیزات ................................................................... 165
4-5-3- آرایش بیِ خط و ترانسفورماتور ................................................................... 166
4-5-4- آرایش بعضی از طرحهای شینهبندی ............................................................ 169
4-6- طرّاحی و تعیین فواصل هوایی در آرایش پستها .................................................. 178
4-6-1- فواصل اساسی در آرایش پست .................................................................... 178
4-6-2- اصول انتخاب فواصل هوایی ........................................................................ 179
4-6-2-1- انتخاب فواصل هوایی در محدودهی ولتاژهای از kV53 تا kV30 ............ 180
4-6-2-2- انتخاب فواصل هوایی در محدودهی ولتاژهای از kV300 تا kV765 .......... 182
4-6-3- ناحیهبندی .................................................................................................... 186
4-7- سؤالات مروری ....................................................................................................... 187
4-8- منابع و مآخذ ........................................................................................................... 188
فصل پنجم: اصول اینترلاک در پستهای فشار قوی
5-1- مقدّمه ...................................................................................................................... 189
5-2- عوامل مؤثّر در مدارهای اینترلاک ........................................................................... 190
5-3- انواع اینترلاکها ....................................................................................................... 191
5-3-1- اینترلاکهای مکانیکی .................................................................................. 191
5-3-2- اینترلاکهای الکتریکی ................................................................................. 192
5-4- اصول اوّلیه در طرّاحی مدارهای اینترلاک ............................................................... 194
5-5- شرایط اینترلاک در سیستمهای شینهبندی مختلف .................................................. 198
5-5-1- اینترلاک در سیستم شینهبندی ساده .............................................................. 198
5-5-2- اینترلاک در سیستم شینهبندی اصلی- فرعی ................................................ 201
عنوان صفحه
5-5-3- اینترلاک در سیستم شینهبندی دوبل (دو شین اصلی) ................................... 204
5-5-4- اینترلاک در سیستم شینهبندی یک و نیم بریکری ......................................... 205
5-6- شرایط کامل اینترلاک کلیدهای فشار قوی .............................................................. 210
5-7- شرایط کامل اینترلاک در طرحوارهی با دو شین اصلی ........................................... 216
5-7-1- طرحوارهی شینهبندی مورد نظر ................................................................... 216
5-7-2- شرایط اینترلاک وصل بریکر 1Qo ................................................................. 217
5-7-3- شرایط قطع بریکر 1Qo ................................................................................. 222
5-7-4- شرایط عملکرد دیسکانکت 10Q .................................................................. 224
5-7-5- شرایط عملکرد دیسکانکت 12Q .................................................................. 226
5-7-6- شرایط عملکرد دیسکانکت زمین 19Q ......................................................... 228
5-8- سؤالات مروری ....................................................................................................... 230
5-9- منابع و مآخذ ........................................................................................................... 232
فصل ششم: محاسبات شینهبندی
6-1- مقدّمه ...................................................................................................................... 233
6-2- انتخاب جنس هادی شین ........................................................................................ 234
6-3- انتخاب نوع هادیها و آرایش آنان .......................................................................... 237
6-4- طرّاحی سطح مقطع شین ......................................................................................... 239
6-4-1- مقدمه ........................................................................................................... 239
6-4-2- تعیین سطح مقطع اوّلیه بر اساس جریان مجاز دائمی ................................... 239
6-4-2-1- تعیین ضریب تصحیح 1K ........................................................................ 245
6-4-2-2- تعیین ضریب تصحیح 2K ........................................................................ 246
6-4-2-3- تعیین ضریب تصحیح 3K ........................................................................ 246
6-4-2-4- تعیین ضریب تصحیح 4K ........................................................................ 248
عنوان صفحه
6-4-2-5- تعیین ضریب تصحیح 5K ........................................................................ 250
6-4-3- اصلاح سطح مقطع بر اساس استقامت مکانیکی شینها
بر اثر نیروهای اتّصال کوتاه ............................................................................. 253
6-4-3-1- محاسبهی نیرو و تنشهای وارد بر هادیهای صلب ............................... 253
6-4-3-2- محاسبهی نیروی وارد بر هادیهای رشتهای (سیم هوایی) ...................... 264
6-4-4- اصلاح سطح مقطع بر اساس استقامت حرارتی بر اثر جریان اتّصال کوتاه ........... 277
6-4-5- اصلاح سطح مقطع شینهبندی لوله با توجّه به شکم و تنش ایجاد شده ......... 282
6-4-6- اصلاح سطح مقطع بر اساس کرونا .............................................................. 284
6-5- سه مثال کامل از طرّاحی شینهبندی در سطوح مختلف ........................................... 287
6-6- سؤالات مروری ....................................................................................................... 308
6-7- منابع و مآخذ ........................................................................................................... 309
فصل هفتم: طرّاحی مشخّصات ترانسفورماتورهای اندازهگیری
7-1- مقدّمه ...................................................................................................................... 311
7-2- مشخّصات کلّی ترانسفورماتورهای اندازهگیری ....................................................... 312
7-3- ترانسفورماتورهای اندازهگیری جریان ..................................................................... 315
7-3-1- مشخّصات عمومی ........................................................................................ 315
7-3-2- مشخّصات هسته و سیمپیچها ....................................................................... 316
7-3-3- کمّیتهای مهم در ترانسفورماتورهای جریان ............................................... 322
7-3-4- اتّصالات سیمپیچهای ترانسفورماتور جریان ................................................. 329
7-3-5- طرّاحی کمّیات ترانسفورماتور جریان ........................................................... 331
7-3-6- محلِّ نصب ترانسفورماتور جریان ................................................................ 337
7-4- ترانسفورماتورهای ولتاژ .......................................................................................... 341
7-4-1- انواع ترانسفورماتورهای ولتاژ و کاربردهای آنها .......................................... 341
عنوان صفحه
7-4-2- مشخّصات هسته و سیمپیچها ....................................................................... 342
7-4-3- کمّیتهای مهم در ترانسفورماتورهای ولتاژ ................................................. 344
7-4-4- اتّصالات سیمپیچهای ترانسفورماتور ولتاژ ................................................... 347
7-4-5- طرّاحی کمّیات ترانسفورماتور ولتاژ ............................................................. 350
7-4-6- محلِّ نصب ترانسفورماتور ولتاژ ................................................................... 355
7-5- سؤالات مروری ....................................................................................................... 356
7-6- منابع و مآخذ ........................................................................................................... 357
فصل هشتم: تلهخط (تلهموج) و سیستم PLC
8-1- مقدّمه ...................................................................................................................... 359
8-2- اصول عملکرد و اجزاء سیستم PLC ...................................................................... 360
8-٣- مشخّصات تلهخط ................................................................................................... 364
8-3-1- وظایف تلهخط ............................................................................................. 364
8-٣-٢- ساختمان داخلی تلهخط ............................................................................... 364
8-٣-٣- نحوهی اتّصال تلهخط به شبکهی فشار قوی ................................................ 366
8-٣-4- روشهای مختلف نصب تلهخط .................................................................. 366
8-4- مشخّصههای فنّی سیمپیچ اصلی تلهخط ................................................................. 368
8-5- مشخّصههای فنّی وسیلهی تنظیم ............................................................................. 375
8-5-1- مقدمه ........................................................................................................... 375
8-5-2- امپدانس سدکنندهی تلهخط و مدل آن در PLC ........................................... 377
8-5-3- تلفات نشتی At ............................................................................................. 379
8-5-4- مؤلفهی اهمی امپدانس سدکننده (Rb) و اصلاح رابطهی تلفات نشتی ............ 381
8-5-5- فرکانسهای قطع میانی، کناری و پهنای باند قطع ........................................ 382
8-5-6- مشخّصهی تضعیف تلهخط .......................................................................... 386
عنوان صفحه
8-6- مشخّصههای فنّی وسیلهی محافظ ........................................................................... 387
8-7- نمونهای از طرّاحی مشخّصات تلهخط .................................................................... 389
8-8- سؤالات مروری ....................................................................................................... 392
8-9- منابع و مآخذ ........................................................................................................... 393
فصل نهم: راکتورهای قدرت
9-1- مقدّمه ...................................................................................................................... 395
9-2- مشخّصات کلّی راکتورهای سری محدودکنندهی جریان اتّصال کوتاه ....................... 397
9-2-1- مقدمه ........................................................................................................... 397
9-2-2- انواع راکتورهای سری .................................................................................. 398
9-3- کمّیتهای فنّی راکتورهای قدرت ........................................................................... 401
9-4- موقعیتهای نصب راکتورهای قدرت ..................................................................... 405
9-5- طرّاحی امپدانس راکتورهای قدرت ......................................................................... 409
9-6- انواع دیگر راکتورهای سیستم قدرت ...................................................................... 417
9-6-1- راکتورهای زمین کنندهی نوترال سیستم ....................................................... 417
9-6-2- ترانسفورماتور زمین کننده ............................................................................ 418
9-6-3- راکتورهای محدود کنندهی جریان قوس ...................................................... 421
9-6-4- راکتورهای میرا کننده ................................................................................... 423
9-6-5- راکتورهای تنظیم کننده (جهت فیلتر کردن) ................................................. 425
9-7- سؤالات مروری ....................................................................................................... 426
9-8- منابع و مآخذ ........................................................................................................... 427
فصل دهم: برقگیرها و محاسبات آنان
10-1- مقدّمه .................................................................................................................... 429
عنوان صفحه
10-2- ایزولاسیون داخلی و خارجی ................................................................................ 430
10-3- منابع اضافه ولتاژ در پستهای فشارقوی .............................................................. 431
10-4- سطح عایقی تجهیزات در مقابل ولتاژهای موجی صاعقه ...................................... 434
10-5- برقگیرها و انواع آنان ............................................................................................ 436
10-5-1- برقگیر با فاصلهی هوایی ............................................................................ 437
10-5-2- برقگیر سیلیکون کاربید .............................................................................. 438
10-5-3- برقگیر با اکسید فلزی روی ........................................................................ 444
10-6- مشخّصات نصب برقگیرها .................................................................................... 448
10-7- طرّاحی مشخّصات برقگیرها ................................................................................. 451
10-7-1- حدّاکثر ولتاژ کار دائم ................................................................................. 452
10-7-2- ولتاژ نامی برقگیر (Ur) ............................................................................... 453
10-7-3- جریان تخلیهی نامی (IN) ........................................................................... 456
10-7-4- حدّاکثر جریان ضربهی قابل تحمّل (μsec10/4) ........................................ 457
10-7-5- حدّاکثر جریان قابل تحمّل با زمان زیاد (msec2) ...................................... 457
10-7-6- قابلیت تحمّل جذب انرژی (W) ................................................................ 457
10-7-7- کلاس تخلیهی خط .................................................................................... 461
10-7-8- ظرفیّت دریچهی اطمینان برقگیر ................................................................ 463
10-7-9- فاصلهی مجاز برقگیر ................................................................................. 463
10-7-10- افت ولتاژ در هادیهای برقگیر ................................................................ 464
10-8- روش قدم به قدم در طراحی مشخصات برقگیرها ................................................ 464
10-9- نمونهای از طرّاحی مشخّصات برقگیر .................................................................. 471
10-10- سؤالات مروری .................................................................................................. 477
10-11- منابع و مآخذ ...................................................................................................... 479
عنوان صفحه
فصل یازدهم: طرّاحی شبکهی زمین پستهای فشار قوی
11-1- مقدّمه .................................................................................................................... 481
11-2- ضرورت احداث شبکهی زمین ............................................................................. 481
11-3- شبکهی زمین و پارامترهای آن .............................................................................. 483
11-3-1- پارامترهای شبکهی زمین ........................................................................... 485
11-3-2- انواع الکترودهای (میلهای) زمین ............................................................. 490
11-4- طرّاحی مشخّصات سیستم زمین ........................................................................... 498
11-4-1- محاسبهی سطح مقطع سیم زمین ............................................................... 498
11-4-2- بدترین نوع خطا و محل آن ....................................................................... 499
11-4-3- محاسبهی ولتاژ زمین .................................................................................. 502
11-4-4- محاسبهی ولتاژهای تماس و گام ............................................................... 506
11-5- سیستم حفاظت از رعد و برق .............................................................................. 511
11-5-1- سیستم حفاظتی با استفاده از سیمهای محافظ ............................................ 512
11-5-2- سیم حفاظتی با استفاده از میلههای برقگیر ................................................. 515
11-6- سؤالات مروری .................................................................................................... 519
11-7- منابع و مآخذ ......................................................................................................... 521
فصل دوازدهم: پستهای با ساختارهای جدید
12-1- مقدّمه .................................................................................................................... 523
12-2- پستهای نیومریک ............................................................................................... 524
12-2-1- سیستمهای کنترل در پستهای متداول ..................................................... 524
12-2-2- ساختار پستهای نیومریک ........................................................................ 527
عنوان صفحه
12-2-2-1- مقدّمه ..................................................................................................... 527
12-2-2-2- عملکرد سیستمها .................................................................................. 529
12-2-2-3- سطح پردازش اطلاعات ........................................................................ 531
12-2-2-4- صدور و ارسال فرمانهای کنترلی ......................................................... 533
12-2-2-5- نمایش اطلاعات .................................................................................... 536
12-2-3- مزایای پستهای نیومریک ......................................................................... 538
12-2-4- اتوماسیون در پستهای فشار قوی ............................................................ 539
12-2-4-1- طرح کلّی ............................................................................................... 540
12-2-4-2- عناصر بهکار رفته در سیستم کنترل اتوماتیک ........................................ 541
12-2-4-3- توپولوژی و عملکرد .............................................................................. 542
12-3- پستهای فشردهی معمولی .................................................................................. 547
12-3-1- اهمیّت پستهای فشرده ............................................................................ 547
2-3-2- پستهای مدولار .......................................................................................... 548
12-3-3- پستهای با ساختار بریکرهای سریع مداری ............................................. 550
12-3-4- پستهای با ساختار مدولهای سویچگیر .................................................. 552
12-3-5- پستهای فشردهی داخلی شهری .............................................................. 556
12-4- پستهای با سیستم PASS ................................................................................... 559
12-4-1- اهمیّت این نوع پستها ............................................................................. 559
12-4-2- ساختار پستهای PASS ........................................................................... 559
12-4-3- مزایای سیستم PASS ................................................................................ 562
12-4-4- چند نمونه از طرحوارهی پستهای با سیستم PASS ................................ 563
12-5- پستهای ComPASS .......................................................................................... 565
12-5-1- مقدمه ......................................................................................................... 565
12-5-2- ساختار پستهای ComPASS .................................................................. 565
عنوان صفحه
12-5-3- مزایای سیستم ComPASS ........................................................................ 567
12-6- سؤالات مروری .................................................................................................... 569
12-6- منابع و مآخذ ......................................................................................................... 570
منابع و مآخذ ................................................................................................................. 571
ضمیمهی (الف): جداول تبدیل واحدها ......................................................................... 581
واژهنامهی فارسی به انگلیسی ....................................................................................... 585
واژهنامهی انگلیسی به فارسی ....................................................................................... 597
واژهیاب (نمایه) ........................................................................................................... 609